روغن سوزی چیست؟
روغن سوزی بیشتر برای خودروهای فرسوده‌ای رخ می‌دهد که مدت‌هاست در حال کارکردن هستند و مسافت‌های زیادی را طی کرده‌اند. روغن‌سوزی همان سوختن روغن موتور خودروست. زمانی که روغن موتور به همراه سوخت می‌سوزد و سطح آن مرتب پایین و پایین‌تر می‌آید، روغن‌سوزی رخ می‌دهد.
روغن خودرو مجاز است که درون منافذ و مجاری مخصوص خود تردد کند؛ در صورتی که این روغن از مدارات مختص خود خارج شود، احتمال وقوع دو نوع رخداد وجود خواهد داشت ، اول نشتی روغن و دوم روغن سوزی . تکلیف نشتی روغن که مشخص است و می‌توان آثار آن را با چشم مشاهده کرد و نسبت به رفع آنها در تعمیرگاه اقدامات لازم را به عمل آورد.
اما روغن سوزی چه زمانی رخ می‌دهد؟
هنگامی که روغن به هر طریقی وارد محفظه احتراق سیلندر شده و همراه مخلوط سوخت و هوا شروع به سوختن کند، با پدیده روغن سوزی در موتور مواجه هستیم.
علائم و نشانه‌های روغن‌سوزی ماشین چیست؟
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های روغن سوزی خروج دودی آبی‌رنگ از اگزوز است. هرچقدر که دور موتور بالاتر برود، نمود این دود آبی هم بیشتر می‌شود. پس سوختن روغن موتور در همراهی با سوخت منجر به خروج دود آبی از اگزوز می‌شود و به شما هشدار می‌دهد که عیب و ایرادی در کار است. البته برخی از خودروهای بازار می‌توانند دود ناشی از سوختن روغن موتور را به خود جذب کنند. پس گاهی باوجود اینکه روغن سوزی در خودرو رخ می‌دهد، خبری از دود آبی اگزوز نیست. در نتیجه، برای بررسی وضعیت روغن‌سوزی فقط نباید به رنگ دود اگزوز اکتفا کنید. با بررسی میزان روغن موتور می‌توانید سرنخی از وضعیت سوخت روغن به‌دست بیاورید. اگر سطح روغن مدام در حال کاهش باشد، یعنی اوضاع نامناسب است و احتمالا روغن‌سوزی دارید.
نشانه‌هایی که برای روغن سوزی وجود دارند عبارتند از:
- بررسی دود و سطح روغن موتور
- خروج دود آبی از اگزوز
- چرب‌شدن شمع‌های خودرو
- کاهش مداوم سطح روغن موتور
- وجود چربی در دهانه اگزوز خودرو
- وجود بویی ناخوشایند از سمت موتور
- کاهش شتاب و افت قدرت موتور خودرو
علت و دلایل روغن سوزی ماشین چیست؟
• خوردگی کاسه نمد خودرو
• ساییدگی لاستیک گیت
• خرابی یاتاقان‌ها و شاتون‌ها
• اصطکاک زیاد گیت سوپاپ
• نشتی روغن از واشر سرسیلندر خودرو
• استفاده از روغن موتوری نامناسب و بی‌کیفیت
• خراب‌شدن یا شکستگی رینگ یا رینگ‌های پیستون
• خوردگی و ساییده‌شدن جداره سیلندر که به آن بوش سیلندر می‌گویند
• کم‌شدن روغن موتور در دور بالای برخی از خودروها (دور بالاتر از ۳هزار در دقیقه)
رفع مشکل روغن سوزی خودرو
از آن جا که روغن سوزی یک مشکل جدی برای خودرو محسوب می‌شود و برای تعمیر آن نیاز به ابزار خاص و تخصص ویژه است، به همین علت پیشنهاد می‌شود پس از فهم این موضوع، تعمیر آن را به فردی متخصص در این زمینه بسپارید.
تعمیرکاران برای رفع این گونه مشکل‌ها معمولا دارای ابزار خاصی مثل کمپرس سنج هستند که دقیقا می‌توان با استفاده از آن، محل ایجاد مشکل را پیدا کرد. پس از این که دقیقا سیلندر مشکل دار مشخص شد و میزان خرابی نیز برآورد شد، تعمیرکار می‌تواند موتور خودرو را باز کرده و به رفع ناحیه مشکل‌دار بپردازد.
راهکار برای جلوگیری از روغن سوزی ماشین
• استفاده از روغن موتور مناسب با نوع موتور خودرو
• چک کردن همواره سطح روغن، تا در صورت کسری سریعا بتوانید واکنش مناسب را نشان دهید
• استفاده از مکمل‌های جلوگیری از روغن سوزی خودرو
• عدم شستشوی موتور خودرو با استفاده از گازوئیل یا مواد مشابه
• عدم اقدام به باز کردن ترموستات
• تعویض به موقع فیلتر روغن و پر کردن آن با روغن قبل از بستن آن
• تعویض مرتب روغن موتور
بهترین زمان تعویض روغن موتور خودرو را چطور حساب کنیم؟
تعویض روغنی‌ها می‌گویند بهتر است روغن موتور خودرو را پس از طی مسافت 5000 کیلومتر یا با گذشت سه ماه تعویض کنیم؛ اما آیا واقعا این کار را می‌کنیم؟ تعویض روغن موتور بر حسب مسافت طی‌شده امر رایجی است و اغلب راننده‌ها آن را رعایت می‌کنند.
اما در مورد مدت‌زمان سپری شده از عمر روغن موتور چطور؟ اگر میزان استفاده شما از خودرو کمتر از 5000 کیلومتر باشد و از نظر مسافت طی شده هنوز موعد تعویض روغن موتور نرسیده باشد، ولی از عمر آن بیش از سه ماه گذشته باشد، چه تصمیمی می‌گیرید و در چنین شرایطی واقعا برای عوض کردن روغن موتور خودروی‌تان به تعویض روغنی‌ها مراجعه می‌کنید؟ جواب این سوال معمولا منفی است. جالب اینجاست که خیلی‌ها در این مورد می‌گویند روغن یک فرآورده نفتی است که هزاران سال به‌صورت فسیل زیر زمین مدفون بوده است. حال اگر شش ماه یا یک سال هم در خودرو بلااستفاده بماند چه مشکلی پیش می‌آید؟
بازه زمانی در تعویض روغن مهم است؟
جالب است بدانید بی‌توجهی به بازه زمانی سه ماهه برای تعویض روغن موتور خودرو ناشی از نوعی غفلت همگانی است که تقریبا در همه جای دنیا رایج است و البته خیلی هم بی‌راه نیست!
آزمایش‌هایی که در سال ۱۳۸۷ شمسی / ۲۰۰۸ میلادی از سوی آزمایشگاه «بلک استون» در ایالات متحده صورت گرفت، حاکی از آن است که حتی اگر روغنی به مدت ده سال دست‌نخورده باقی‌مانده باشد، با وجود اینکه کثیف شده و برخی از خواص خود را از دست داده، اما همچنان قابل مصرف است و استفاده از آن آسیبی را متوجه خودرو نمی‌کند!
در این حالت ممکن است بعضی از شاخص‌های روغن موتور دستخوش تغییراتی شده باشند؛ برای مثال «عدد قلیاییت» یا TBN) Total Base Number) را که یکی از شاخصه‌های بسیار مهم روغن است در نظر بگیرید. این عدد نشان می‌دهد روغن تا چه حدی توانایی مقابله در محیط‌های اسیدی را دارد و به طور عادی باید بالاتر از ده باشد. جالب اینجاست که پس از گذشت ده سال ممکن است این شاخص تا پنج هم کاهش یافته باشد، ولی باعث نمی‌شود روغن کارایی خود را به‌طور کامل از دست داده باشد.
همچنین محققان دریافتند این روغن مقداری از افزودنی‌های خود را همچنان حفظ کرده و با وجود اینکه درصد رطوبت آن کمی بالاست، استفاده از آن باعث آسیب رساندن به موتور خودرو نمی‌شود.
ممکن است این سوال برای شما هم به وجود آمده باشد که آیا می‌توان برای تعویض روغن موتور خودرو ده سال صبر کرد؟
واضح است که جواب این پرسش منفی است، اما اگر موعد زمانی تعویض روغن موتور خود را فراموش کردید، اصلا جایی برای نگرانی وجود ندارد.
اهمیت زمان در تعویض روغن موتور
حال این سوال مطرح می‌شود که اصلا چرا باید علاوه‌بر مسافت طی‌شده، محدوده زمانی هم برای تعویض روغن موتور مدنظر قرار داده شود؟
در جواب باید گفت با گذر زمان، روغن شروع به از دست دادن خواص اصلی خود می‌کند. هرچقدر بیشتر از عمر روغن موتور بگذرد، میزان گرانروی (ویسکوزیته) آن کاهش یافته و چسبناک‌تر می‌شود. به همین دلیل با گذشت زمان، از کارایی آن کاسته شده و توانایی خود را برای تسهیل لغزش اجزای موتور از دست می‌دهد.
امروزه در ساخت روغن موتور از ترکیب مواد مصنوعی استفاده می‌شود تا افول خواص روغن را تا حد ممکن به تأخیر بیندازند و شما بتوانید دیرتر به تعویض آن اقدام کنید. اما در هر صورت همچنان نیاز است یک بازه زمانی برای تعویض روغن موتور رعایت شود.
زمان طلایی تعویض روغن
اینکه به‌طور متوسط بعد از پیمودن 5000 کیلومتر با خودرو، زمان تعویض روغن موتور آن فرامی‌رسد، یک توصیه عمومی است که در اکثر موارد هم به نظر سخت‌گیرانه می‌آید! در واقع می‌توان گفت مکانیک‌های ماهر و خبره، این عدد را به عنوان یک مسافت متوسط مطرح کرده‌اند که هیچ خودرویی در پیمایش‌های کمتر از آن نیازی به عوض کردن روغن موتور پیدا نخواهد کرد.
اما برای پیدا کردن بهترین زمان تعویض روغن موتور خودروی‌تان، باید به دفترچه راهنمای کاربری آن مراجعه کنید. واقعیت این است که خودروهای مختلف برای انجام سرویس‌ها و خدمات مکانیکی، زمان‌بندی‌های متفاوتی نسبت به هم دارند. به‌ویژه آن‌که در سال‌های اخیر با پیشرفت چشمگیر فناوری در عرصه خودروسازی، تلاش متخصصان بر آن بوده که محدوده زمانی مورد نیاز برای تعویض روغن موتور را تا حد امکان طولانی‌تر کنند. امروزه برخی از خودروها پس از طی کردن مسافت‌هایی نظیر ۱۲ هزار و ۱۶ هزار کیلومتر یا با طی شدن شش تا ۱۲ ماه به تعویض روغن نیاز پیدا می‌کنند.
در مجموع حتی اگر از خودروی‌تان استفاده زیادی نمی‌کنید و به حد نصاب کیلومتری برای عوض کردن روغن موتور نمی‌رسید، بهتر است حداقل سالی دو بار اقدام به تعویض آن کنید. ممکن است به نظر برسد روغن موتور خودروی‌تان از لحاظ ظاهری هیچ تغییری نکرده و مشکلی ندارد، ولی رطوبتی که با گذر زمان در روغن ایجاد می‌شود و قابل رؤیت نیست، می‌تواند موجب کاهش عمر مفید موتور خودروی شما شود. این رطوبت وقتی ایجاد می‌شود که برای مدت طولانی از خودرو استفاده نکرده باشید. در این حالت به دلیل کار نکردن موتور، روغن به میزان کافی گرم نمی‌شود تا رطوبت ایجاد شده در آن تبخیر شود و از بین برود.
بررسی ظاهر روغن موتور
با بیرون کشیدن میله مدرج گِیج (Gauge) تعبیه‌شده در کنار موتور خودرو، می‌توانید میزان روغن موجود و همچنین وضعیت ظاهری آن را بررسی کنید. اولین موردی که باید مدنظر قرار دهید سطح روغن موتور است که با روغنی‌شدن تعداد درجات حک شده بر روی این میله قابل تشخیص است.
گاهی ممکن است سطح روغن پایین رفته باشد که در این صورت لازم است مقداری روغن موتور به آن افزوده شود. مورد بعدی که باید بسنجید، میزان چسبندگی روغن موتور است که می‌توانید آن را با لمس کردن مقداری از روغن موجود بر روی میله بررسی کنید. اگر چسبندگی روغن زیاد باشد بدان معناست که گرانروی آن افزایش یافته و ممکن است بر اثر روان حرکت نکردن قطعات داخل موتور بر روی یکدیگر، منجر به آسیب دیدن موتور خودرو شود.
توجه به رنگ روغن موتور می‌تواند مورد دیگری برای بررسی کردن باشد. اگر رنگ روغن موتور کمی روشن‌تر یا تیره‌تر از حد معمول به نظر برسد (یا حتی در موارد شدید حاوی لایه‌ای از کف بر روی آن باشد)، احتمالا مشکل به نشت کردن مایع خنک‌کننده به داخل روغن مربوط می‌شود که ممکن است بر اثر پاره شدن یک واشر ایجاد شده باشد. پس در این صورت بهتر است در اولین گام، از سلامت واشر‌ها مطمئن شوید.
مورد بعدی که بررسی کردن آن بسیار مهم است، یافتن براده آهن در روغن موتور است. باید با دقت به روغن نگاه کنید و دنبال تکه‌های آهنی بسیار ریز و درخشان بگردید! اگر آنها را دیدید، نشان‌دهنده آسیب درونی موتور است. این براده‌ها معمولا بر اثر اصطکاک ناشی از روان نبودن لغزش قطعات درون موتور بر روی یکدیگر ایجاد می‌شوند که در واقع نشان‌دهنده همان افزایش گرانروی روغن موتور هستند. در مجموع با توجه به علائمی که می‌توان آنها را با بررسی ظاهری روغن موتور تشخیص داد، به نظر می‌رسد برای اطمینان از میزان و سلامت ظاهری روغن، حداقل ماهی یک بار باید میله مدرج مذکور را بیرون بکشید و آن را به دقت بررسی کنید.
تاثیر شرایط محیطی سخت بر زمان‌بندی تعویض روغن موتور
زمان‌بندی تعویض روغن موتور (و به طور کلی انجام سرویس‌های دوره‌ای خودرو) می‌تواند تحت‌تاثیر عوامل تشدیدکننده بیرونی قرار گرفته و تغییر کند. به این نوع زمان‌بندی که براساس شرایط خاص و سخت برنامه‌ریزی می‌شود، زمان‌بندی «سخت‌گیرانه» (Severe) گفته می‌شود که معمولا آن را با همین عنوان در دفترچه‌های راهنمای کاربری خودروها می‌توان پیدا کرد.
برای مثال رانندگی در شرایط آب و هوایی سخت، حمل بار‌های سنگین با خودرو، بکسل کردن خودرویی دیگر و شرایطی از این نوع، باعث تحمیل فشار مضاعف به موتور خودرو شده و زمان تعویض روغن را تغییر می‌دهد.
ممکن است یک نفر استفاده کمی از خودرو داشته باشد و آن هم محدود و به فواصل بسیار کوتاه؛ حتی این فرد نیز برای انجام سرویس‌های دوره‌ای خودرو و مخصوصا تعویض روغن موتور آن، باید از زمان‌بندی سخت‌گیرانه پیروی کند! برای درک بهتر این موضوع، فرد سالمندی را تصور کنید که هر از گاهی برای رفت و آمد به فروشگاه نزدیک منزلش از خودرو استفاده می‌کند. از طرف دیگر توجه داشته باشید که برای رسیدن دمای موتور خودرو به میزانی که باعث تبخیر و از بین رفتن رطوبت متراکم‌شده در روغن آن شود، به طور معمول پیمودن مسافتی در حدود ۱۶ کیلومتر مورد نیاز است.
بدیهی است در چنین حالتی که سفر‌های بیش از ۱۶ کیلومتر به‌ندرت صورت می‌پذیرد، خطر ناشی از باقی ماندن و متراکم شدن رطوبت درون روغن موتور به طرز چشمگیری بالا می‌رود؛ بنابر این برای جلوگیری از کاهش عمر مفید موتور خودرو، باید روغن آن را مطابق با زمان‌بندی سخت‌گیرانه تعویض کرد.
